PLAN DE MINIMIZACIÓN DE RESIDUOS PERIGOSOS DA USC ANO 2003 INTRODUCIÓN

Transcripción

1 INTRODUCIÓN PLAN DE MINIMIZACIÓN DE RESIDUOS PERIGOSOS DA USC ANO 2003 Enténdese por dos residuos perigosos (rp), a adopción de medidas tanto organizativas coma operativas, encamiñadas a diminuír as cantidades que se producen, co fin de evitar o tratamento ou a eliminación final dos mesmos. Para consegui-lo obxectivo de reducción de rp faise necesario tomar as medidas oportunas. Estas medidas, segundo o Informe da Comisión do Parlamento Europeo de 8 de novembro de 1995, deberían levar consigo unha xestión preventiva mediante a adopción de boas prácticas ou a modificación nas actividades das organizacións productoras de residuos. Por outra banda, na Revisión da Estratexia Comunitaria para a Xestión dos Residuos, que se contempla na Resolución do Consello de 11 de nadal de 1996, establécese unha xerarquización nas prácticas de xestión dos residuos, as cales por orden de prioridade son: PREVENCIÓN: onde se inclúe a redución na orixe e a reutilización. VALORIZACIÓN: onde se contempla a reciclaxe e a recuperación. ELIMINACIÓN: incluíndo o vertido final e a incineración. A minimización dos residuos, por medio da redución na orixe, parece a opción ambientalmente máis recomendable, e tamén unha oportunidade para reducir os custos, non só da xestión dos rp, senón tamén daqueles outros custos asociados ás actividades diarias da organización, como por exemplo a compra de productos químicos para investigación ou o control dos inventarios. Ademais a lexislación, cada vez máis esixente, establece novas estratexias de control e xestión dos rp que só se poden satisfacer mediante a adopción de medidas de minimización, debido entre outras causas a: Que en algúns casos é imposible a eliminación coas técnicas dispoñibles na actualidade. Que se prohibiron certas opcións de eliminación ou requiren tecnoloxías moi caras. Que a opinión pública cada vez é máis remisa á creación de instalacións de eliminación de residuos. Entre as obrigas lexislativas establecidas en España o Real Decreto 952/1997 de 20 de xuño, na súa disposición adicional segunda di: 2

2 En el prazo de cuatro años y a partir de la entrada en vigor de este Real Decreto y posteriormente con la misma periodicidad, los productores de residuos tóxicos y peligrosos deberán elaborar y remitir a la Comunidad Autónoma correspondiente un PLAN DE MINIMIZACIÓN de dichos residuos por unidad producida, comprometiéndose a reducir la producción de residuos tóxicos y peligrosos en la medida de sus posibilidades. Isto implica que toda organización productora de rp deberá elaborar o seu Plan de de Residuos Perigosos onde se contemplen os obxectivos estimados de minimización. En Galicia a Orde do 11 de maio de 2001, regula o contido básico dos estudos de minimización da produción de residuos perigosos que deben presentar os productores autorizados de residuos, estableceu os datos que teñen que conter os estudos de minimización para que se poida realizar un control efectivo sobre a redución real que fai cada productor. Como consecuencia de todo o reflectido ata agora e do compromiso adquirido no seu Plan de Desenvolvemento Sostible, a UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA (USC), precisa mudar a mentalidade da organización en canto a xestión das súas actividades xeradoras de residuos. Para isto considera prioritario reorganizar os medios humanos e técnicos dispoñibles, co obxectivo de trocar a xestión correctiva que se realiza neste intre por outra de talante preventivo, na que prime a redución na orixe mediante a adopción de boas prácticas. Entre as medidas encamiñadas á redución da produción de residuos destacan: A mellora dos mantementos preventivos, establecendo plans de mantemento de equipos e instalacións, co fin de prolongar a súa vida útil. Abrir liñas de investigación relacionadas coa reutilización e recuperación dos residuos xerados na USC. Valorar os criterios ecolóxicos á hora da compra de equipos e productos e na contratación de empresas e servicios. Cómpre, pois, elaborar e implantar un Plan de de Residuos Perigosos, que sirva á USC para a solución dos problemas medio ambientais, e para o cumprimento da obriga da presentación dun Plan de a Administración Autonómica. INVENTARIO DE RESIDUOS PERIGOSOS XERADOS NA USC Debido a grande cantidade de actividades de investigación que se realizan nos centros da USC, xéranse unha gran variedade de rp que, na súa maior parte, se producen en pequenas cantidades. Na táboa que se presenta a continuación contémplase o tipo de residuo tomando como base as declaracións presentadas á Consellería de Medio Ambiente da Xunta de Galicia. ACTIVIDADE PRODUCTORA DE RESIDUOS PERIGOSOS DOCENCIA E INVESTIGACIÓN Residuos perigosos xerados (CER) Disolventes non haloxenados (140503) Disolventes haloxenados (140502) Residuos citotóxicos (180103) Residuo biosanitario especial (180103) Disolucións con metais pesados (160507) Residuos de laboratorio (180204) Envases que conteñen restos de sustancias perigosas ou están contaminadas por elas (Envase de vidro e vidro de laboratorio) (150110) Envases que conteñen restos de sustancias perigosas ou están contaminadas por elas (Envases plásticos e metálicos) (150110) Auga residual con materia orgánica (160508) Tubos fluorescentes (200121) Líquidos de revelado (090102) Baterías de chumbo (160601) Silicaxel contaminada (150202) Disolucións acuosas de compostos orgánicos (160508) Disolucións inorgánicas ácidas (160507) Disolucións inorgánicas alcalinas (160507) Mercurio metálico (060404) 3 4

3 SITUACIÓN ACTUAL DA XESTIÓN DE RESIDUOS PERIGOSOS NA USC As actividades de xestión dos rp xerados na USC comezan no ano 1997 coa creación da Unidade de Xestión de Residuos Perigosos, para implantar as prácticas encamiñadas á correcta xestión destes residuos, especialmente no referente ás sistemáticas de segregación, recollida, almacenamento e entrega a xestores autorizados. No ano 2002 faise a primeira Declaración Anual de Residuos Perigosos relativa aos datos do ano 2001, presentándose a relativa aos datos do ano 2002 neste ano. É por isto que neste punto só se recollen os datos destes dous anos. As cantidades xeradas preséntanse na seguinte táboa na que, ademais das cantidades, se calculan as ratios de xeración, referidas ao número de investigadores e entendendo por investigador principal o docente dedicado a investigación. En caso de existir circunstancias especiais, reflíctense na táboa. 5 TÁBOA RELATIVA A XERACIÓN DE RESIDUOS PERIGOSOS NOS ANOS 2001 E 2002 Residuo Ano Actividade productora: DOCENCIA E INVESTIGACIÓN Centro UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA Cantidade (de acordo á Declaración anual de residuos perigosos) (Kg) (C) (NIP) Ratio de xeración de residuo respecto ao Nº de investigadores (C/NIP) DISOLVENTES NON HALOXENADOS ,82 (140603) ,49 DISOLVENTES HALOXENADOS ,41 (140602) ,52 RESIDUOS CITOTÓXICOS (180108) , ,65 RESIDUOS BIOSANITARIOS ,82 ESPECIAIS(180103) ,65 SOLUCIÓNS CON METAIS PESADOS (160507) ,55 RESIDUOS DE LABORATORIO ,65 (160506) ,13 1 As cantidades deste residuo poden variar moito debido ás características das investigacións desenvolvidas. 2 Entregáronse ó xestor xunto coas disolucións inorgánicas ácidas. 6

4 Actividade productora: DOCENCIA E INVESTIGACIÓN Centro UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA Residuo Ano ENVASES QUE CONTEÑEN RESTOS DE SUSTANCIAS PERIGOSAS OU ESTÁN CONTAMINADOS POR ELAS (150110)(ENVASES DE VIDRO E VIDRO DE LABORATORIO) ENVASES QUE CONTEÑEN RESTOS DE SUSTANCIAS PERIGOSAS OU ESTÁN CONTAMINADOS POR ELAS (150110) (ENVASES PLÁSTICOS E METÁLICOS) AUGA RESIDUAL CON MATERIA ORGÁNICA (160508) TUBOS FLUORESCENTES (200121) LÍQUIDOS DE REVELADO (090102) BATERÍAS DE CHUMBO (160601) SILICAXEL CONTAMINADA (150202) Cantidade (de acordo á Declaración anual de residuos perigosos) (Kg) (C) (NIP) Ratio de xeración de residuo respecto ao Nº de investigadores (C/NIP) , , , , , , , , , ,06 3 Xestionáronse xunto co resto dos envases contaminados. 4 Xestionáronse coma disolventes non haloxenados. 5 Entregouse xunto cos residuos de laboratorio. 7 Residuo Ano Actividade productora: DOCENCIA E INVESTIGACIÓN Centro UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA Cantidade (de acordo á Declaración anual de residuos perigosos) (Kg) (C) (NIP) Ratio de xeración de residuo respecto ao Nº de investigadores (C/NIP) DISOLUCIÓNS ACUOSAS DE COMPOSTOS ORGÁNICOS (160508) ,62 DISOLUCIÓNS INORGÁNICAS ÁCIDAS ,04 (060199) (160507) ,87 DISOLUCIÓNS INORGÁNICAS ALCALINAS (160507) ,84 MERCURIO METÁLICO (060404) , ,39 6 Entregáronse como disolvente non haloxenado. 7 No ano 2001 entregáronse ao xestor xunto cas que contiñan metais pesados. A partires do ano 2002, entréganse por separado sen contemplar as disolucións con metais pesados. 8

5 OPCIÓNS DE MINIMIZACIÓN Para seleccionar estas opcións tivéronse en conta as características especiais da Universidade, onde non se desenvolven procesos productivos a gran escala. Desta forma, as opcións máis lóxicas para afrontar unha reducción dos rp pasan pola adopción de boas prácticas. O obxectivo destas prácticas é o de reducir en orixe as perdas sistemáticas ou accidentais de productos ou materiais que poidan dar lugar a rp, baseándose sobre todo nos factores humanos e organizativos da institución. Á vista dos residuos xerados pola USC e da estructura organizativa da mesma, propóñense as opcións de minimización que se describen nas seguintes táboas. En cada unha delas contémplanse as accións que se deben de levar a cabo para o seu desenvolvemento, as melloras que se pretenden conseguir en canto a reducción de residuos perigosos e os residuos ós que se lles aplicarían cada unha das opcións. 9 EIXE Mellora das actuacións administrativas Control de compras e da xestión dos productos e materiais Centralización das compras de productos e materiais controlando e evitando a compra en exceso, e polo tanto, a aparición de materiais e productos caducados, o que levaría a aparición de novos residuos perigosos, que sería necesario xestionar como tales. A filosofía é: Comprar tanto como sexa necesario, pero tan pouco como sexa posible. Implantación de fichas de productos químicos para o seu control e aproveitamento interno. Estas fichas consultaranse antes da compra dun producto para saber si é posible atopalo e se pode dispor del nalgún centro da USC. Nestas fichas contemplarase os seguintes datos: Nome do producto. Departamento no que se atopa dispoñible. Cantidade. Persoa de contacto. Estas fichas arquivaranse polo nome do producto. No caso de nova solicitude dun producto compróbase se está dispoñible no stock dalgún departamento ou centro da USC. O demandante contactará co propietario do producto para coñecer si é posible a súa utilización e evitar así a compra dun producto novo. Establecerase un control informático deste sistema. Gasto nas compras de productos e materiais. Número de departamentos que incorporan os seus datos ao sistema central. Cantidade de envases baleiros contaminados. Cantidade de productos caducados. Productos químicos de uso xeral. 10

6 EIXE Mellora das actuación administrativas Xestionar correctamente o almacén de productos químicos Dispor os envases de tal forma que se facilite a comprobación dos mesmos, e evitar así posibles accidentes que poidan xerar residuos. Evitar mesturas dos productos incompatibles, que puideran dar lugar ao deterioro do producto, converténdose en residuos antes de ser utilizados. Concienciar aos usuarios para que utilicen primeiro os productos máis antigos e fagan as rotacións dos bidóns situados no fondo para diante cando chegan os productos novos. Reducir o número de marcas distintas para os mesmos productos. Almacenar os productos seguindo as instruccións dos provedores, nas cales se contemplan as recomendacións para evitar roturas que ocasionan escapes. Efectuar as compras de productos en envases de tamaño adecuado para o proceso a desenvolver. Residuos de envases producidos. Residuos de productos químicos caducados ou deteriorados producidos. Productos químicos de uso xeral. 11 EIXE Tenderase a utilizar o menor número de animais de experimentación posible. No caso de ser posible utilizaranse técnicas alternativas. Cantidades de residuos citolóxicos e biosanitarios especiais producidos. Residuos citolóxicos (180103) Residuos biosanitarios especiais (180103) Redución de animais de experimentación Redución da utilización de animais de laboratorio 12

7 EIXE Reutilización de productos Reutilizar os productos químicos sobrantes na mesma universidade Os productos químicos sobrantes, no caso de ser posible, deben reciclarse na propia USC. Reutilizar os productos sobrantes e obtidos nas prácticas docentes, utilizándoos en outras prácticas, sempre que sexa posible. Secar en estufas a silicaxel saturada de humidade sempre que sexa posible. Cantidades de residuos producidos. Residuos reutilizados. Cantidades de residuos de silicaxel producidos. Gasto nas compras de silicaxel. Disolventes non haloxenados (140503) Disolventes haloxenados (140502) Residuos citotóxicos (180103) Disolucións con metais pesados (160507) Residuos de laboratorio (180204) Líquidos de revelado (090102) Silicaxel contaminada (150202) Disolucións inorgánicas ácidas (160507) Disolucións inorgánicas alcalinas (160507) Mercurio metálico (060404) Envases que conteñen restos de sustancias perigosas ou están contaminadas por elas (Envase de vidro e vidro de laboratorio) (150110) Envases que conteñen restos de sustancias perigosas ou están contaminadas por elas (Envases plásticos e metálicos) (150110) Silicaxel contaminada (150202) 13 EIXE Realizar un correcto etiquetado ou identificación do contido dos envases e bidóns de residuos. Poñer en coñecemento da Unidade de Xestión de Residuos Perigosos, a finalización dunha investigación xeradora de residuos, de tal forma que se poidan segregar os distintos tipos de residuos, e detectar as posibilidades de reutilización dos mesmos. Residuos identificados e controlados. Esta opción aplicaríase a todos Cantidade de residuos neutralizados. os residuos que se contemplan no inventario. Segregación responsable Mellorar a segregación de residuos Informar ós alumnos en prácticas e persoal de nova incorporación, como etiquetar correctamente os residuos que se xeran. 14

8 EIXE Redución de envases Reducir o número de envases contaminados Utilizar, na medida do posible, envases de materiais reutilizables. Chegar a un acordo cos provedores de productos químicos, para que poidan ser devoltos os envases para a súa reutilización. Residuos de envases producidos. Envases que conteñen restos de sustancias perigosas ou están contaminadas por elas (envases de vidro e vidro de laboratorio) (150110) Envases que conteñen restos de sustancias perigosas ou están contaminadas por elas (envases de plástico e metálicos) (150110) 15 EIXE Divulgación, participación, sensibilización Difusión das actividades realizadas Sensibilizar e concienciar aos usuarios acerca das boas prácticas a realizar nas súas actividades para evitar a xeración de residuos perigosos Establecer un plan de formación e sensibilización dos usuarios da USC. Neste plan incluiranse todas ou algunha das seguintes accións: Realizar un vídeo de concienciación, que será distribuído a todos os departamentos nos que se xeren residuos perigosos Programar xornadas de formación nas que se explique, en particular aos alumnos e persoal de nova incorporación, como se deben manipular, etiquetar, almacenar e controlar os residuos xerados nas distintas actividades Introducir instruccións da xestión de residuos na páxina web da Universidade Dar formación acerca da xestión interna de residuos ós alumnos e persoal de nova incorporación. Nº de actividades. Nº de participantes. Grado de satisfacción. 16

9 PREVISIÓNS DE REDUCIÓN NA XERACIÓN DE RESIDUOS Unha vez determinadas as opcións de minimización para cada un dos residuos perigosos, estímanse as cantidades e as porcentaxes de redución esperados nos seguintes catro anos. Ditas estimacións para cada un dos residuos perigosos, preséntanse nas seguintes táboas: Residuo DISOLVENTES NON HALOXENADOS (140503) DISOLVENTES HALOXENADOS (140502) RESIDUOS CITOTÓXICOS (180103) DISOLUCIÓNS CON METAIS PESADOS (160507) RESIDUOS DE LABORATORIO (180204) Ano Cantidade anual estimada do residuo perigoso Número de investigadores Ratio de xeración de residuo respecto ao % de reducción respectos ás ratios do ano ,49 0, ,41 0, ,33 0, ,25 0, ,52 0, ,48 0, ,44 0, ,41 0, ,65 0, ,63 0, ,61 0, ,57 1, ,55 0, ,54 0, ,53 0, ,52 0, ,13 0, ,11 0, ,09 0, ,07 1,20 Residuo Ano Cantidade anual estimada do residuo perigoso Número de investigadores Ratio de xeración de residuo respecto ao % de reducción respectos ás ratios do ano 2002 ENVASES QUE CONTEÑEN RESTOS ,93 0,00 DE SUSTANCIAS PERIGOSAS OU ESTÁN ,92 0,20 CONTAMINADOS POR ELAS (150110) (ENVASES DE VIDRO E VIDRO DE LABORATORIO) ,91 4,90 0,40 0,60 ENVASES QUE CONTEÑEN RESTOS DE SUSTANCIAS PERIGOSAS OU ESTÁN CONTAMINADOS POR ELAS (150110) (ENVASES METÁLICOS E ,22 0, ,21 0, ,19 0,60 PLÁSTICOS) ,18 0,90 AUGA RESIDUAL CON MATERIA ORGÁNICA (160508) TUBOS FLUORESCENTES (200121) LÍQUIDOS DE REVELADO (090102) BATERÍAS DE CHUMBO (160601) SILICAXEL CONTAMINADA (150202) ,39 0, ,38 0, ,37 0, ,36 0, ,19 0, ,19 0, ,18 0, ,18 0, ,25 0, ,24 0, ,25 0, ,24 0, ,13 0, ,12 0, ,12 0, ,12 0, ,06 0, ,03 1, ,03 1, ,03 1,

10 Residuo Ano Cantidade anual estimada do residuo perigoso Número de investigadores Ratio de xeración de residuo respecto ao % de reducción respectos ás ratios do ano 2002 ANÁLISE DOS DATOS DISOLUCIÓNS ACUOSAS DE COMPOSTOS ORGÁNICOS (160508) DISOLUCIÓNS INORGÁNICAS ÁCIDAS (160507) DISOLUCIÓNS INORGÁNICAS ALCALINAS (160507) MERCURIO METÁLICO (060404) ,62 0, ,60 1, ,60 1, ,60 1, ,87 0, ,86 1, ,86 1, ,86 1, ,84 0, ,83 1, ,82 2, ,81 3, ,39 0, ,38 1, ,38 1, ,38 1,02 As porcentaxes de reducción estimadas para cada residuo baseáronse en: As posibles opcións de minimización a aplicar ó residuo. É dicir, contemplarase maior porcentaxe na reducción da ratio naqueles residuos ós que se lle podan aplicar máis opcións de minimización Cantidades xeradas ata o ano É importante reseñar que aínda que a USC, está considerada como un gran productor de residuos perigosos, realmente a cantidade de residuos xerados é a suma de gran número de distintos rp que se xeran en pouca cantidade (como se pode apreciar nos datos presentados neste plan). Isto trae coma consecuencia que a minimización sexa moi difícil de levar a cabo, xa que nalgún caso estase a falar de reducir residuos que non superan os 500 kg/ano. Nestes casos, manter a ratio actual aumentando o número de investigadores, o que xa supón una minimización apreciable, pode ser o único resultado acadable. A porcentaxe de reducción estimada para este ano, e de 0 % debido a que aínda non se puideron implantar as medidas de minimización escollidas, as cales se contempla comezar a súa implantación a partires do segundo semestre do ano Por outra banda no presente ano xa se realizaron envíos de rp, comprobándose que nalgún deles a tendencia é a de aumentar a cantidade xerada respecto dos anos anteriores, polo que cómpre efectuar revisións periódicas dos obxectivos fixados